Gevoel en emotie: een last of een lust?

We hebben er allemaal dagelijks mee te maken: gevoelens en emoties. Maar wat zijn dat eigenlijk precies? En hoe werken ze? Door dat wat beter te begrijpen kun je de vervelende effecten ervan beperken en krijg je inzicht in wat er in je brein en in je lijf gebeurt en wat die twee met elkaar te maken hebben.

Gevoel

Veel mensen verwarren gevoel met emotie, maar eigenlijk zijn dat twee verschillende dingen. Gevoel is eigenlijk het waarnemen van veranderingen in onze gevoelslaag, het is letterlijk wat je voelt: je kunt je moe voelen, gespannen of afgewezen. Je kunt je opgelaten voelen, in de steek gelaten of niet serieus genomen. Maar gevoel is vaak ook een interpretatie door onze hersenen en zenuwstelsel van hoe wij een bepaalde toestand ervaren. Ze zijn dus lang niet altijd waar of juist! Een reactie op een gevoel kan zijn dat deze uitmondt in een emotie, wat dus eigenlijk weer een reactie is op iets wat wij geloven in plaats van iets wat feitelijk waar is.

Emoties

Je kent dat wel, opeens word je overspoeld door een emotie. En alhoewel emoties een hele belangrijke functie hebben vinden we ze vaak maar lastig, helemaal omdat ze je toch een beetje uit balans kunnen brengen en ze ons vaak ook behoorlijk kunnen belemmeren. Maar wat zijn dat nou precies, emoties? En welke zijn er en waarom dienen ze ons?

Emoties vormen de verbinding tussen lichaam en geest.

Welke basisemoties zijn er?

Eigenlijk zijn er maar 4 basisemoties: Blij, Bang, Boos, Bedroefd en kun je allerlei emoties en gevoelens categoriseren naar deze 4:

Blij

Blij zijn is een positieve emotie, wat eigenlijk betekent dat je tevreden ben met de omstandigheden of met de omgeving om je heen. Als je blij (of gelukkig) bent heeft geen stress en ondervindt geen tekort ergens aan. Je hebt dus positieve gevoelens over je omgeving of over jezelf en er zijn geen redenen om deze omstandigheden te veranderen.

Bang

Allereerst een korte uitleg over het verschil tussen Bang en Angst. De laatste gaat gepaard met een gespannen gevoel en stelt je lichaam in op een mogelijk gevaar in de toekomst, je hoeft daarbij niet altijd te weten waarom je angst voelt. Fysiek kun je dat voelen doordat je hart in je keel bonkt of je het bijvoorbeeld opeens heet krijgt. Je lichaam wordt in een staat van paraatheid gebracht, de adrenaline stroomt door je lijf en je wordt voorbereid om te kunnen vluchten of vechten. Je kunt bang zijn terwijl er in de realiteit geen aanleiding toe is. Dit wordt dan veelal veroorzaakt door teveel stress. Je lichaam zegt dan eigenlijk: doe eens rustig aan!

Boos

Boosheid is eigenlijk een biologische reactie op dreigend gevaar. Het is een stressreactie die diep in ons systeem zit. Het begint in je brein en alhoewel er natuurlijk meestal geen levensbedreigend gevaar is, kun je hierdoor onbewust een situatie wel als bedreigend ervaren war boosheid behoorlijk kan doen opvlammen: van geraakt zijn, geprikkeld zijn, knorrigheid, irritatie en frustratie. En van irritatie tot boosheid, verontwaardiging, kwaadheid, razernij en ongekende woede.

Boosheid ontstaat vaak als iemand over je grenzen gaat en voelt erg donker en sterk. Je lichaam maakt zich klaar voor actie omdat eigenlijk dat precies is wat er nodig is: je moet voor jezelf opkomen. Dus eigenlijk geeft boosheid aan dat je een persoonlijke grens hebt bereikt. Maar boosheid kan ook ontstaan na een stressvolle gebeurtenis, ook hier weer omdat je lijf in een staat van paraatheid komt: je moet jezelf beschermen. Als je ergens teleurgesteld over bent dan ben je onderliggend eigenlijk boos: het gaat anders dan je had verwacht dus je lijf geeft aan dat je je verwachtingen moet bijstellen.

Boosheid is als een strovuur: als je het laat opvlammen dan is het ook snel gedoofd. Het wordt een probleem als je er olie op gooit, bijvoorbeeld in de vorm van negatieve gedachten.

Bedroefd

Verdriet laat je voelen dat je iets mist wat belangrijk voor je is. Fysiek krijgt je een leeg gevoel in je buik of je voelt tranen opkomen, maar eigenlijk is het een onbewust verlangen naar iets wat er niet meer is. Het lijkt alsof het nooit meer goed komt. Dus als je je bedroefd voelt als je bijvoorbeeld iets kwijtraakt dan weet je dat het belangrijk voor je was. Verdriet (huilen) is een golf: wanneer je verdriet niets in de weg legt en het gewoon laat gaan, rolt ze zichzelf uit als de zee op het strand, maar trekt zich, net als de zee, ook snel weer terug.

En hoe zit dat dan verder met angst?

Soms lijkt het alsof angst ook een basisemotie is, maar eigenlijk is dat niet zo. Angst ontstaat eigenlijk als je een (of meerdere) van je basisemoties probeert te onderdrukken. Met andere woorden: als je je basisemoties niet goed voelt of er verbinding mee kunt hebben dan ontstaat vaak angst en is dat het enige wat je nog voelt. Lichaamsgerichte therapie kan je helpen om weer in contact te komen met die basisemoties door te leren dat die emoties er mogen zijn en ze dus niet onderdrukt hoeven te worden waardoor angst niet meer nodig is.